بررسی تطبیقی موسیقی شعر معروف الرّصافی و فرّخی یزدی

هدف این مقاله، بررسی تطبیقی موسیقی شعر فرّخی یزدی و معروف الرّصافی است. برای رسیدن به این مقصود، موسیقی اشعار این دو شاعر به دو قسم موسیقی بیرونی و درونی تقسیم‌بندی شده است. در قسمت موسیقی بیرونی به بررسی وزن، قافیه و ردیف و در قسمت موسیقی درونی، تکرار  با دو زیر شاخة واج­آرایی و تکرار لفظ و همچنین جناس و سجع بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می­دهد که تنوّع بحور در شعر رصافی بسیار بیشتر از شعر فرّخی است. در مقابل، قافیه‌های فرّخی نسبت به قافیه‌های رصافی، نرم‌تر و طولانی‌ترند و برعکس، رصافی به انتخاب قافیه‌های خشن‌تر و کوتاه‌تر تمایل بیشتری نشان داده است. استفاده از ردیف نیز که از ویژگی‌های شعر فارسی است، از عوامل دیگری است که سطح موسیقایی اشعار فرّخی را بالا برده است. در صنعت تکرار نیز ائتلاف میان لفظ و معنی عبارات در شعر دو شاعر به چشم می خورد. در شعر فرّخی، مصوّت «آ» و صامت‌های «ش» و «م» و در شعر رصافی مصوّت «ی» و صامت‌های «ش» و «س» بیشترین بسامد را دارند که با توجّه به دیدگاه‌های ناقدان عرب خاصیّت موسیقایی و معنایی آن‌ها تبیین شده است. در بهره‌گیری از جناس و سجع نیز  شباهت زیادی میان این دو مشهود است. جناس زائد، اشتقاق، شبه اشتقاق و تام به ترتیب بیشترین بسامد را در دیوان دو شاعر به خود اختصاص داده‌اند.